Stres, hayatımızın kaçınılmaz bir parçasıdır. Herkes hayatını daha kaliteli, anlamlı, hoş
yaşanan bir hale getirebilmek için stres kaynaklarının farkına varıp etkili bir biçimde
başedebilmeyi öğrenmelidir. Stresin olumsuz etkilerini mümkün olduğu kadar kaynağında
çözümleyerek hayatının diğer alanlarından uzaklaştırabilmeyi becermek zorundadır. Bir başka
deyişle, stressiz bir hayat beklentisi yerine stresle başa çıkabilme becerisini amaçlamalıyız.
Stres Nedir?
Stres, vücudun çeşitli içsel ve dışsal uyaranlara verdiği otomatik tepkidir. Dışsal
uyaranlar; okul değişikliği, yeni bir şehre taşınmak, sevilen birinin kaybı v.b. İçsel uyaranlar ise;
fiziksel ve ruhsal huzursuzluklardır. Bu uyaranlar tehdit edici olduğunda, vücut kendini
korumaya çalışır, savunmaya geçer. Bu “savaş ya da kaç” durumunun yaşandığı zamandır.
Stres Reaksiyonu Nedir?
Stres altındayken değişim, tehdit olarak algılanır ve beyinde stres hormonlarının
salgılanmasına sebep olur. Vücut üç aşamadan geçer:
Alarm : Vücut bir stres kaynağı ile karşılaştığı zaman buna hazırlanır ve stres
hormonlarının salgılanması, kan basıncının yükselmesi ve terleme gibi çeşitli tepkiler verir.
Direnç : Normalde kişi stres kaynağı olan problemini etkili bir şekilde çözdüğü zaman,
vücut alarm aşamasında meydana gelen zararları onarır, vücudun verdiği tepkiler ortadan
kaybolur.
Tükenme : Stresle etkili bir şekilde başedemediğimizde ya da üstesinden gelemediğimiz
stres kaynakları çoğaldığında vücudun adaptasyon kapasitesi zorlanır. Alarm reaksiyonundaki
tepkiler veya kronik stres belirtileri yeniden ortaya çıkar.
Stres Kötü müdür?
Stres’in hepsi kötü değildir. Olumlu olan stres, hoşa giden aktivitelerin getirdiği yaşamsal
zorluklardan kaynaklanır. Buna, üniversiteyi kazanmak, duygusal bir ilişkiye başlamak,
yaşadığımız çevreyi değiştirmek gibi örnekler verilebilir. Bu olumlu durumların yarattığı stresle
başa çıktığımızda olgunlaşırız, kendimize güvenimiz artar, bu da stresin hayatımıza getirtiği
olumlu etkidir.
Olumsuz stres ise uyum sağlamamız gereken nahoş durumlar olduğunda yaşadığımız
strestir. Buna örnek olarak, ölüm, problemli ilişkiler, çok fazla iş yükü verilebilir. Eğer stresle
sürekli ama etkisiz bir mücadele var ise, bu, sonuçta tükenmeyi getirir.Neler Strese Sebep Olur?
Çeşitli yaşamsal değişiklikler bazı kişilerde strese sebep olabilir. Bunlar çevresel (fiziksel
çevre değişikliği,gürültü), sosyal (aile ve arkadaşlardan ayrılma,yeni bulunduğumuz sosyal
ortamı ve statüyü kabullenme, sosyal çevreyi tanımamanın getirdiği zorluklar), kişisel
(kendimize güvensizlik, akademik başarısızlık, problemli duygusal ilişkilerimiz ) ve fiziksel
durumumuz (hastalık, yaralanmalar) olabilir. Stres kaynakları belirgin yada gizli olabilir.
Belirgin olduğu durumlarda, alarm reaksiyonu ile stres kaynağı arasındaki ilişki farkedilir. Gizli
olduğu durumda ise, stres belirtileri ortadadır, fakat sebep bilinmemektedir.
Stres Belirtileri
Stres belirtilerini 3 ana başlık altında toplayabiliriz :
Fiziksel Belirtiler
• Çarpıntı
• Başağrısı
• Soğuk ya da sıcak basması
• Mide, bağırsak bozukluğu, sindirim zorluğu
• Nefes darlığı
• Ellerde titreme
• Gürültüye, sese karşı aşırı duyarlılık
• Uykusuzluk, aşırı ya da düzensiz uyku
• Bitkinlik
• Mide krampları
• Boyunda, ensede, belde,sırtta ağrı, gerginlik,kasılma ve eklem ağrıları
Duygusal Belirtiler
• Huzursuzluk, sıkıntı, gerginlik
• Kaygılı olmak
• Neşesizleşme, durgunlaşma, çökkünlük hali
• Sinirlilik, saldırganlık veya kayıtsızlık
• Duygusal olmak
Zihinsel Belirtiler
• Unutkanlık
• Konsantrasyonda azalma
• Kararsızlık
• Organize olamamak
• Zihin karışıklığı
• İlgi azalması
• Matematik hataların artması
• Zihinsel durgunluk
• Sosyal hayatın yoksunlaşması
• Olumsuzluklar üzerine odaklanmak Stresle Başa Çıkabilmek İçin Neler Yapılabilir?
Başa çıkma, bireyin çevreden yada içten gelen baskıları(istekler, düşünceler, duygular)
önleme yada üstesinden gelme mücadelesidir. Pek çoğumuz stresle başa çıkabilmek için olumsuz
yöntemler kullanırız. Bunlara örnek olarak; alkol ve kafein alma, sigara içme, maddenin kötüye
kullanımı yada aşırı yeme verilebilir. Bunlar, sadece vücuda daha fazla stres bindirir. Daha
yapıcı başa çıkma yöntemleri, uzun sürede vücut için daha yararlıdır.
Yaygın Başa Çıkma Stratejileri
Fiziksel Egzersiz: Düzenli yapılan egzersiz kas gerginliğini azaltmakta yararlıdır ve kişinin
kendisini iyi hissetmesini sağlar.
Aile, arkadaşlar, sosyal gruplar gibi varolan destek sistemleri, stresli olaylarla ilgilenirken
yardımcı olabilirler.
Tatil: Kısa molalar (ya da uzun tatiller) vermek, stresin tepeye yükseldiği zamanlarda
vücudumuzun dinlenmesine yardımcı olur.
Hobiler: İlginizi ve enerjinizi yoğunlaştıracağınız bir alan bulmak, stresin etkilerini oldukça
azaltacaktır.
Danışmanlık: Bir danışmanla konuşmak, strese sebep olan problemlerin belirlenmesine ve stres
yaratan negatif uyaran örüntülerinin kırılmasına yardımcı olacaktır.
Gevşeme Egzersizleri: Stresle başetme grupları ve gevşeme egzersizleri, stresle başaçıkmada
etkili olacaktır.
Bu bilgiler ışığında, eğer yukarıda 3 ayrı boyutta verilen belirtilerin hepsini ya da bir kısmını
yaşıyorsanız, vücudunuzu daha fazla zorlamadan, sizleri Psikolojik Danışma ve Rehberlik
Servisine bekliyoruz.
Okan BAL
Uzman Psikolojik Danışman
