Utangaçlık, ergenlik çağında çok sık görülen ve bu çağa özgü bir duygudur. Ergenler, aile çevresi ve kültürel normlar çerçevesinde farklı düzeylerde utangaçlık yaşarlar. Ergenlerde utangaçlık duygusu, yaşamı olumsuz düzeyde etkilemeye başladığında “sosyal fobi” olarak isimlendirilir. Sosyal fobi sorunu yaşayan ergenlerde, depresyon sık görülür ve öz güvenleri oldukça düşüktür. Bu gençlerde, kekemelik, tik ve buna benzer sorunlara daha sık rastlanır.
En sık görülen sosyal korkular
Sosyal fobi, insanlarla bir araya gelindiğinde veya sosyal ortamlarda belirgin ve uzun süreli korku duygusudur. Herhangi bir sosyal durum aşırı kaygı duygulanımını açığa çıkarır, utanmaktan duyulan korku ve sık olarak panik atak görülebilir. Topluluk önünde konuşma, sosyal toplantılara katılım, tanımadığı kişilerle konuşma ve en sık görülen sosyal korkular olarak sıralanabilir. Ergenler kaygı oluşturan bu tür durumlardan kaçınmaya çalışır ve bu durum yaşamlarında uzun süreli sıkıntıya yol açar. Sosyal fobisi olan ergenler, utanılacak davranışlarda bulunmaktan korkarlar.
Ergenlikte sosyal fobinin belirtileri
- Korku ve endişe duyacağı düşüncesi ile telefonla konuşmaktan, grup önünde konuşmaktan, yeni biri ile tanışmaktan kaçınırlar.
- Kaçındığı durumlarda, çarpıntı, titreme, terleme, kasların gerilmesi, göğüste sıkıntı duygusu, sıcak soğuk basması vb. gibi belirtiler açığa çıkar.
- Ergenlerde sosyal kaygı, okulda da çeşitli sorunların yaşanmasına neden olur. Sosyal kaygılar, davranış sorunları, alkol ve madde kullanımına neden olabilir.
- Aşırı kontrol davranışı gösteren ebeveynlerin çocuklarında daha fazla sosyal fobi görülür.
Sosyal fobi tedavisi
Bilişsel davranışçı tedavi yöntemleri sosyal fobide başarı ile uygulanır. Sosyal beceri geliştirme ve kaygı azaltıcı tekniklerin bilişsel davranışçı tedavi ile kombine edilmesi önemlidir. İlaç tedavisi sosyal fobisi olan çocukta tek tedavi yöntemi olarak düşünülmemelidir. Özellikle yoğun davranışçı girişimlerden sonra çok yönlü tedavi programının bir parçası olmalıdır.
Ergenlikte utangaçlık ve sosyal fobiyi yenmek için…
- Çocuğun özelliklerini tanımalı, onu olduğu gibi kabul etmeli.
- Gencin öz güvenini artırılmalı.
- Bireysel becerilerini keşfetmelerine ve geliştirmelerine rehberlik edilmeli.
- Bireyin sosyal becerilerinin geliştirilmesine, yeni ortamlara girmesine yardımcı olunmalı. Gerekirse psikolojik destek alması sağlanmalı.
