Tükenmişlik Sendromu Nedir?
Adını son bir kaç sene içerisinde duymuş olduğumuz ve henüz yeni filizlenmekte olan tükenmişlik sendromu çalışan bireylerin yaşadığı, stresinde etmen olarak görüldüğü bir sağlık sorunudur. Kişi gerek çalışma ortamı koşullarından gerek çok fazla çalışmasından gerekse kişilik yapısından ötürü tükenmişlik sendromuna yakalanabilmektedir.
Tükenme (burnout) kavramı ilk defa 1974’te Freudenberger tarafından ortaya atılmış ve ‘başarısız olma, yıpranma,enerji ve gücün azalması, tatmin edilemeyen istekler sonucunda bireyin iç kaynaklarında meydana gelen tükenme durumu şeklinde ifade
edilmiştir. Çalışanların aşırı bir şekilde çalışmaları sonucu işlerinin gereklerini yerine getiremez bir duruma gelmeleri anlamı taşıyan duygusal tükenme durumu olarak tanımlanmıştır. Tükenmişlik sendromuna ilişkin 3 temel etmen tanımlanmıştır.
Bu etmenler şunlardır;
1-Duygusal Tükenme (Emotional Exhaustion)
2-Duyarsızlaşma (Depersonalization)
3-Kişisel başarı duygusunda veya beceride azalma şeklinde sıralanabilir.
Duygusal tükenme;kişinin ruhen yıpranma duygusu yaşamasını ifade ederken, duyarsızlaşma kişinin hizmet ettiği veya birlikte çalıştığı kişilere karşı olumsuz,katı ve anlayışsız olmasını idafe eder. Kişisel başarı duygusunda veya beceride azalma ise kişinin yeterlilik ve başarıya ulaşma duygusunda azalmayı göstermektedir.
Bireylerde Tükenmişlik Sendromu Belirtileri
Tükenmişlik Sendromu birey üzerinde fiziksel, duygusal ve zihinsel rahatsızlıklar yaratabilmektedir.
-Fiziksel Tükenmişlik Belirtileri;kronik yorgunluk,güçsüzlük,enerji kaybı,yıpranma, hastalıklara karşı daha hassas olma, sık sık baş ağrıları, bulantı, uyku bozuklukları gibi değişik sorun ve yakınmaları içermektedir.
-Duygusal Tükenmişlik Belirtileri; Depresif duygulanım, güvensiz hissetme, ümitsizlik, gerilim ve tartışmada artış, kızgınlık, sabırsızlık, huzursuzluk gibi negatif duygulanımlarda artış nezaket, saygı,arkadaşlık gibi pozitif duygulanımlarda azalma içermektedir.
-Zihinsel Tükenme Belirtileri; Doyumsuzluk, kişinin kendine, işine ve genel olarak yaşama karşı negatif tutumları içerebilmektedir.
Özellikle insanlarla yoğun iletişim gerektiren meslek gruplarındaki çalışanlarda sıkça görülen Tükenmişlik Sendromu’nun ortaya çıkmasında oldukça etkili olan 3 durum vardır ki bunlar; rol çatışması, rol belirsizliği ve kişinin kendine aşırı sorumluluk yüklemesi olarak sıralanabilir. Bunların dışında kişin çalışma ortamı ile ilgili bazı problemlerde strese ve kişinin yaptığı işte kendini mutsuz hissetmesine ve dolayısıyla tükenmişliğe katkıda bulunabilir.
Çalışma ortamı ile ilgili olarak kişinin tükenmişlik sendromuna girmesine katkıda bulunan problemler şunlardır;
-Aşırı iş yükü ve dinlenme zamanlarının az olması
-Yaptığı işi kontrol etme ya da etkilenme duygusundan yoksun olma
-Çalışanlar arasında destek ve sosyal ilişkilerin kurulamaması
-Aşırı zor ve yoğun iş ortamı bu problemlerden bazılarıdır.
Tükenmişliğe Etki Eden Faktörler
Tükenmişliğin oluşmasında bireysel ve örgütsel pek çok faktör etkili olmaktadır. Çalışanların kişilik yapılarının tükenmişlik yaşama olasılıkları üzerinde önemli etkisi vardır.
Kişilik yapısıaçısından idealist,mükemmeliyetçi, amaç odaklı, mücadeleci, rekabetten hoşlanan, kaybetmeyi sevmeyen, eleştirici, aceleci, verilen işleri zamanında bitirme gayreti olan kişiler daha fazla tükenme riski altındadır. Tükenmişlik araştırmalarında genellikle kadınların erkeklerden daha fazla tükendikleri sonucuna ulaşılmaktadır. Bunun nedeni kadınların cinsiyetlerinden kaynaklanan iç güdüleri nedeniyle karşılarında ki insanı daha fazla gözetmeleri ve önem vermeleridir. Ayrıca yeni işe başlayanların diğerlerine oranla daha sık Tükenmişlik Sendromuna yakalandığı araştırmalarca gözlemlenmiştir. Çünkü yeni işe başlayan kişilerde işe karşı hırs ve verim oluşur. Buna bağlı olarak hızlı bir şekilde işe başlamaları dolayısıyla çabuk yorulma, verimsiz olma gözlemlenir sonunda stresinde ortaya çıkması ile Tükenmişlik Sendromu tetiklenebilir.
Tükenmişlik Sendromu ve Tedavisi
Tükenmişlik sendromu tamamen psikolojik bir rahatsızlık olup,oluştuğunda kişiye hava değişikliği ve kendine daha çok zaman ayırması için fırsat verilmelidir. İlaç kullanımı olmadan kişi bu rahatsızlığını fark edip kendini motive eder, işinin, yaşamının olumlu yanlarının farkına varırsa bu rahatsızlıktan kurtulacaktır.
Okan Bal
Uzman Psikolojik Danışman ve Aile Terapisti
Sorunlarınızın Daha Sağlıklı Çözümü İçin
“Online Terapi” Randevusu Alabilirsiniz.
