Kişilerin ihtiyaçları dışında gereksiz ve kontrolsüzce yaptıkları alışverişler onların psikolojik açıdan bazı hastalıklara sahip olabileceklerinin bir göstergesi olarak kabul edilmekte. Birey olarak bizler doğamız gereği, kişisel ihtiyaçlarımızı karşılamak için alışveriş yapmak zorundayız, bunun yanında insan alışverişi sever. Fakat uzmanlara göre alışveriş yapmayı sevmek ile aşırı alışveriş yapmak arasında dağlar kadar fark bulunmakta. Kadınları erkeklerden ayıran temel psikolojik davranış göstergelerine geldiğimizde ise, alışveriş yapma sıklığı ve alışverişten haz duyma yetisi en temel ayırıcı özelliğimiz olarak karşımıza çıkıyor. Yapılan araştırmalara göre kadınlar, erkeklere nazaran alışveriş yapmayı daha çok seviyor ve alışverişe çıkma sıklıkları erkeklerden daha fazla. Tüm bunları bir kenara bırakırsak, aşırı derecede alışveriş yapma, gerekli ya da gereksiz ne varsa satın almayı istemek tıp literatüründe “oniomani” olarak isimlendirilmekte.
1900 yılında tıp literatürüne geçen alışveriş hastalığı oniomani, o tarihte tanımlanmasına karşın kökü çok eski tarihlere kadar dayanıyor. Fakat günümüz ekonomik şartları göz önünde bulundurulduğunda alışveriş yapma hastalığının hat safhalarda görülebileceğinin altını çizelim. Özellikle psikiyatri uzmanları hastaların yüzde 85 gibi büyük bir oranının kadınlar tarafından oluşturulduğunu belirtsede, bu hastalığa sıkça rastlanan erkeklerinde varolduğunu söyleyelim. Normalde bireyin serotonin hormonunu harekete geçiren binlerce neden varken uzmanlar, alışveriş yapmanın da kadınların mutluluk hormonlarından birisi olan serotonin hormonunu tetiklediğini söylemekte. Alışveriş anında ve alışveriş sonrasında salgılanan serotonin hormonunun bağımlılık yaratan etkisi ileride oniomani hastalığına bile yol açabilmekte. Psikiyatri uzmanları alışverişin bağımlılık mı yoksa zevk mi? olduğu konusunda oldukça ilginç bir kıstasa yönelmekte. Onlara göre alışveriş yapan birey eğer ki temel ihtiyaçlarını satın alıyorsa bu durum bir zevkin, ihtiyaç fazlası ve gereksiz şeyleri satın alıyorsa bu durumu bir bağımlılık göstergesi olarak kabul ediyor.
Yapılan araştırmalar, bipolar bozukluğu olan hastalar tarafından gereksiz alışveriş yapılarak, sıklıkla para harcanarak, gereğinden fazla ürün satın alınarak bu süreç bağımlılık yaratan bir hale dönüşüyor. Manik atak anlarından kişilerin kendilerine hakim olamadıklarını belirten Atmaca, bu durumda olan bazı hastalara vasi tayin edilmek suretiyle harcama yapma yetkileri vasilerine devrediliyor. Bu sayede aşırı alışveriş yapmalarının önüne geçilebiliyor. Uzmanlara göre bu hastalıktan kurtulmak için tıbbi müdehale yapılması şart. Psikiyatrik açıdan hasta olarak kabul edilen bireylerin oniomani hastalığından kurtulmak için ilaç tedavisi ve beraberinde psikiyatrik destek alabilecekleri belirtiliyor. Alışveriş hastalığının tedavisi biraz da bireyin kendisine bağlı. Eğer birey bu hastalıktan kurtulmak istiyorsa buna kesin olarak karar vermesi gerekiyor.
Okan Bal
Uzman Psikolojik Danışman ve Aile Terapisti
Sorunlarınızın Daha Sağlıklı Çözümü İçin
“Online Terapi” Randevusu Alabilirsiniz.
