Depresyon, kişinin stresinin dışa vurması, varolan strese verdiği tepkidir ve herkes bunu farklı şekillerde ifade eder, davranış şekilleriyle yaşar ancak depresyon için genel olarak belli tanı grupları mevcuttur ve bir takım psikiyatrik rahatsızlıklarla beraber görüldüğünü de biliyoruz. Ve ne yazık ki, depresyonun en sıkıntılı olanı çocukluk çağında yaşananlar çünkü çocukların kendini ifade edişi büyükler gibi değil ve çocukların tedavisinde bu nedenle önemli gecikmeler yaşanıyor…
“Çocuklar da depresyon geçirir” diyoruz peki nedir bu birlikte görüldüğü psikiyatrik sorunlar?
Çocuğun bir takım eksiklikleriyle, dikkat eksikliği ve hiperaktivite sendromuyla birlikte görülüyor mesela. Özel öğrenme güçlükleriyle, bir takım davranım bozukluklarıyla birlikte görülebiliyor. Gelişimin dönemleriyle birlikte de çok bağlantılı olabililor. Depresyon her zaman tek başı- na çıkmıyor ortaya.
Çocukluğun farklı dönemlerinde de farklı görülüyor sanırım değil mi?
Gelişimin farklı dönemleri önemli gerçekten. Bir takım dönemler var. Bebeklik dönemi, oyun çağı dönemi, okul çağ dönemi, ergenlik dönemi diye ayırmak mümkün. Çünkü bu dönemde depresyona neden olan geleşimle ilgili sorunlar var. Ve çocuk, gerek kendi eksiklikleri nedeniyle, gerekse dış etkenlerden dolayı varolan stresin kendine yansıması, artı uyum sorunlarının buna eşlik etmesiyle depresyona girebiliyor.
Toplumda büyüklerin depresyonu daha kabul edilebiliyor. Yaşam şartları , evlilik, iş sorunları buna neden olabiliyor diye ama çoğu kez bebekler ve çocuklarda bu sorunun varlığı kabul edilmiyor. Fakat gerçekten depresyon yaşanıyor bu dönemlerde de.
O zaman bu dönemlerdeki depresyonun ortaya çıkış biçimlerini tanımlayabilirmiyiz?
0-18 aylık dönemde anne ile bağlanma çok önemli. Bağlanmanın oluşması, fiziksel temas, göz teması, o kişinin çocuğa yaklaşımı, çocukla kurduğu ilişki çok önemli. Bu bağlanma gerçekleştiği zaman bebeğin kendine ve dış dünyaya güveni oluşuyor ama bu sağlıklı gerçekleşmezse depresyon ortaya çıkıyor.
Hangi durumlarda gerçekleşmiyor?
Annenin varolan duygusal durumu, depresyonu, ya da doğumdan sonra gelişen depresyon ve mutsuzluğu çocukla kuracağı bağlantıyı bozuyor. Kadınlık kimliği ile annelik kimliğini karıştırma, belki eşle yaşanan sorunlar, bebeğe nasıl yaklaşacağını bilememe, çocuğa uyaran azlığı, duygusal olarak bebeğin ihmal edilmesi, ihtiyaçlarının yerinde ve zamanında karşılanmayışı, yeterince fiziksel temasla sevilmeyişi depresyonu ortaya çıkartıyor.
Nasıl bir tablo ile çıkıyor?
Ağlama, huzursuzluk, uyku düzeninde bozulmalar, disiplinin oturmayışı, iştah azlığı, çocuğun göz teması kurmaması, ilgiye tepkisiz kalması, hoşlandığı şeyleri yapmak istememesi, sindirim sorunlarının olması, vücut ağrılarının olması, bazen gaz problemlerinin olması, oyuncaklarını atması, kırması, yürüyorsa kapıları çarpması gibi belirtilerle gelişiyor. Bebekler davranış dilini kullanıyor. Davranış bozuklukları ortaya çıkabiliyor onlarda ve gelişimin aksaması önemli bir gösterge. Belli dönemlerde çocuğun kazanması gereken becerileri kazanamayışı, yürümenin gecikmesi, tuvalet alışkanlıklarının gecikmesi, motor becelerinin aksaması gibi tablo gelişiyor
Çocukluk dönemi
2-7 yaş gibi okul dönemine kadar olan en kritik dönem. Kişiliğin temellerinin atıldığı ve tepkilerin en net göründü- ğü dönem olması açısından önemli. Yine bu dönemde model almanın, öğrenmenin yoğun olarak devreye girdiği bir dönem ve bireyselleşmesinin ilk adımlarının atıldığı dönem. Sosyalleşmenin olduğu bu dönemde neler neden olabiliyor? Örneğin, anne ya da bakım veren kişinin çocuğa bağımlılığı oluyor. “Çocuklarda aşırı bağımlılık var’ deriz ama asıl olan ona bakanın bağımlılığıdır bu. Anksiyoz kişiler, aşırı bağımlı kişiler, çocukta da aynı tabloyu yaratıyor. Anne, çocuğuna zarar geleceğini düşünüyorsa, kendi yaşadıklarını çocuğu yaşasın istemiyorsa, eşiyle ayrıysa, orada yaşadıklarını ilişkiye yansıtıp çocuğu fanusta yetiştiriyor gibi bakıyorsa, çocuk becerilerini kazanamıyor, kendi başına kalınca birisi onu yönlendirmeden ne yapacağını bilemiyor, birey olamadığı için kendine güveni olmuyor. Temelde kendine güveninin bozulması anne ya da bakanla ilgili. Ayrılma kaygısı yaşanabiliyor çocuk, okula gitmek istemiyor, sürekli ağlıyor, korkular oluşuyor sevdiklerini kaybetmeyle ilgili ve bu okula adaptasyonda problem yaratıyor.
Ergenlik dönemi
Ergenlik dönemi ise 16 yaşa kadar genelde ve bu başlı başına bir sorun dönemi. Ayrıca ailenin önemini yitirdiği, çevrenin daha çok önem kazandığı, duyguları uç yaşadı- ğı bir dönem. Sevinçleri, korkuları, kızgınlıkları, üzüntüyü en uçlarda yaşıyor. Hele de bağlı yetiştirildiyse sorun daha da büyüyor. Korunup kullandıysa bu dönemde, aileye tepkiler, çıkışlar fazla oluyor çünkü bireyselleşmek istiyor ama aile o tutumları bırakmak isteyince ciddi çatışma yaşanıyor. Hem bağımlı kişiliği var, hem aile bağlamaya çalışınca çatışma büyü- yor. Disiplin sorunu varsa vahimleşiyor. İlişki sorunu, aile içi sorunlar, intihar, bağımlılıklar, evden kaçma düşünceleri çok oluyor, öfke patlamaları, tikler ortaya çıkıyor. İçe kapanım oluyor. Bazen takıntılar yoğunlaşıyor, bu durum aile içi dinamikleri bozuyor. Bazen bu sorunlar ergenlikte daha belirgin şekilde ortaya çıkıyor. Aile ile çalışmak çocuk ve ergen sorunlarını çözmek konusunda önemli.
