1. Konuşma Öncesi Kazanılacak Beceriler
a.Göz Kontağı
Göz kontağını uzun süre canlı tutmak ,çocuğun mimikler ve yüz ifadeleri sayesinde konuşmaya konsantre olabilmesini ve konuşmanın gelişmesini kolaylaştırır. Çocuğun dikkatini belirli bir konuya çekmek için,önce çocuğun faaliyetine katılıp onunla bir süre beraber oynadıktan sonra onu kendi istediğimiz konuya yönlendirebiliriz.
Göz
kontağını geliştirmek için sevdiği bir nesneyi göz hizamızda tutup önce o nesneye sonra aşamalı olarak gözlerimize bakmasını sağlayabiliriz.Çalışma sırasında bu nesneyi ödül olarak kullanabiliriz.Bu çalışmayı oyun sırasında doğal olarak gerçekleştirebiliriz.Bizden bir şey istediğinde görmezden geldiğimizde çocuk kontak kurmak için önce bizimle göz teması kuracaktır.Daha sonrada istediği şeyi işaretle yada daha değişik şekillerle belirtecektir.Böylelikle iletişim
kurmuş olacaktır.Kucakta hoplatma oyunu hem göz temasını başlatacaktır,hem de hoplamayı bir anahtar sesle başlatıp,zamanla bu sesi onun çıkarması beklendiğinde, oyunu bize bakıp çıkardığı ses ile başlatarak iletişim kuracaktır.
Ce-e oyunu ile ilgisini çekmek ve göz teması kurmak mümkündür.Köpüklü balonlarla önce ilgisini çekip,sonra balonları takip etmesi,patlatması ,balon hızının çocuğun performansına göre ayarlanmasıyla da göz takibi ve dikkat süresi geliştirilebilir.
Makyaj yapılmasından hoşlanan bir çocuğa ruj sürmek,aynaya baktırmak,kendimize yapıyormuş gibi yapmak,bu sırada da “bak dudak, dudaklarıma ruj sürüyorum,”
” sende bana dudaklarını göster” gibi çalışmalar çeşitlenebilir.
b.Dikkat
Çocuğun,konuşulanları anlayabilmesi için dikkatini toplayabilmesi gerekmektedir.Konuşma ancak çocuğun anlama kapasitesi çok arttıktan sonra başlayacaktır.İlgisini çekecek kısa süreli çalışmalarla,göz kontağı kurularak,aşamalı olarak dikkat süresi uzatılabilir.Dikkat süresini uzatma çalışmaları,çocuğun ilgi ve yetenekleri doğrultusunda belirlenen konularda,süresi giderek arttırılacak her alanda yapılabilir.Bu çalışmalar yapılırken çocuğun adı söylenir.
“Egehan bak balon” gibi basit ve kısa,somut cümleler kullanılarak,çocuğun alıcı dilinin gelişmesine yardımcı olunur .
c.Obje Sürekliliği
Dikkatini yönelttiği nesneyle kısa süreli saklanma –bulma oyunu oynanır.Çocuk o nesnenin,sürekli varolduğu fikrini benimsemeye başlayacaktır.Bu çocuğun dil gelişimi açısından önemlidir.Çünkü çocuk kelime ve sembollerin,objeler için kullanıldığını anlamadan önce kafasında o objenin sürekli var olduğu ve değişmediği fikrine sahip olmalıdır.Masanın altına düşen topu takip etmek,bulabileceği nitelikte saklamak,ce-e oyunları,kapının arkasına saklanmak ve bulmasını istemek gibi oyunlarla çalışılabilir.
d.Nefes Kontrolü Ve Ağız Hareketleri
Balon üfleme,kağıda dökülen pudrayı üfleme,rüzgar gülünü üfleme,elde tutulan kağıt mendile üfleme,mum söndürme,ağız kenarındaki balı yalama,mimikleri taklit etme,sakız çiğneme,dondurma yalama,çiçek,kolonya koklama,pipetle içecek içme gibi örnekler çoğaltılarak çalışıla bilinir.
e.Taklit Etme
İletişim için gerekli katılımı ve ikili ilişkiyi kapsadığı için taklit etme öğrenilmesi gerekli bir beceridir.Taklit etmeyi öğretmek için,önce çocuğu biz taklit etmeliyiz.Bunu da yaparken eğlenceli hale getirmeliyiz.Beden hareketleri,jest ve mimikler,hayvan sesleri çıkarma, ritim ve hareket içeren taklitler,ayna karşısında ses taklitleri,kukla oyunları,telefonla konuşma çalışmaları yapılabilir.
f. Sıra Alma
Sıralı oyun oynama çalışması yaparken,sıra değişimi için tamam,sonra gibi sürekli aynı kelimeleri kullanırsak çocuğun anlamasına yardımcı oluruz.
Beklemeyi gerektiren durumlarda biz de sürekli aynı sözcüleri seçiyoruz. Havuza gitmek
İsteyen bir öğrencinin beklemesi gerektiğinde “Bekle,önce yemek yiyeceksin. Sınıfa geleceğiz.Mayonu giyeceksin, sonra havuza gideceğiz.”açıklamasını yapıyoruz. Burada önemli olan anlam karmaşası ve güvensizlik yaratmamak için söylenilene uymak,uygun açıklamayı yapmak ve bekleme zamanını çocuğun performansına uygun olarak
ayarlamaktır.Sıralı oyun oynarken ise bire bir olmak başlangıç için oldukça önemli.
Önce yapılacak işi göstermeli ,gösterirken basit cümlelerle anlatmalı ve sonra çocuktan istemeliyiz.Zamanı çocuğun sabırsızlığına göre uygun aralıklarla ayarlayabiliriz. Ama çalışmayı reddediyorsa bu durumda sıra beklemediği zaman bir süre çalışılan oyuncaktan mahrum kalmalı ve uygun uyarıyı sakin bir dille sunmalıyız. Daha sonra sakin bir anda aynı oyun yeniden teklif edilebilir.Bu çalışmada basit düzeydeki al…..ver….vb. komutlara uygun zemin hazırlanır.
g.Dinleme Egzersizleri
Çocuk dinlemeyi öğrenmeden konuşmaya geçmez.İşitsel deneyimi arttıkça seslere karşı alıcı dili de o ölçüde gelişir.Ses çıkaran nesneler,canlılar,müzik dinlemeye odaklanmasını geliştirici materyallerdir.Sesi soylar ,ritim ve hareketlerle karışık çalışması sadece dinlemeyi değil komutlara uyma ,bekleme,motor becerilerini geliştirmeye de yaralı olacaktır.
h.Anlama Becerileri
Anlama yeteneğini etkileyen faktörler;çocuğun zihinsel kapasitesi,dikkat düzeyi, algısal gelişimi,maruz kaldığı dil uyaranları,duyusal bozuklukları,fiziksel problemler,motivasyon olarak sıralanabilir.
Çocuğun anlamasını geliştirmek için, bildiği hoşuna giden ,sürekli çevresinde olan nesnelerle çalışmaya başlanmalıdır.Yapılan çalışma çocuğun hoşuna gidecek şekilde sonlanırsa,motivasyonu artacaktır.
1. Konuşma Ön Becerileri
Dili kavrama yeteneği olan ve birkaç doğal sesi çıkarabilen çocuklardaki basit dil becerilerinin gelişimi için fiziksel yada sözel yardım ve pekiştirme gibi tekniklerin kullanılmasına gereksinim vardır.Başlangıçta fiziksel yardım çocuğa ağzını nasıl şekillendirebileceğini,doğru sesleri nasıl çıkarabileceğini öğretmek amacıyla kullanılabilir.A ve D gibi açık sesli fonemler başlangıçta çalışılmalıdır.ilk olarak çocuğun her denemesi ödüllendirilmelidir. Zamanla fiziksel yardım azaltılmalı,ödül verme koşulu aşamalı olarak güçleştirilmelidir.Basit sesli harfler,bir sesli bir sessiz birleştirilmesi,hece kurma,tekrarlı hecelerden oluşan basit sözcükler,…v.b konuşma şekillendirilir.
2. Konuşan Çocuğa Dil Öğretme
Konuşan çocuğa dil öğretirken hedeflediklerimiz:
*Daha fazla sözcük ve cümleciği kullanacak ve anlayacak
*Daha çeşitli durumlarda sosyal,duygusal ve fiziksel gereksinimleri ifade etmek için dil becerilerini kullanacak ve karşılıklı konuşmada sıra alma yeteneğini
geliştirecek.
*Sözcükler ve cümlecikler yoluyla daha zengin anlamları ifade edecek .Yalnızca nesneleri adlandırmak için değil onların ne yaptıklarını,neye benzediklerini,kime
ait oldukları…..vb hakkında da konuşacak.
*Dil gelişim düzeyine uygun dil bilgisi kurallarını kullanacak.
*Telaffuz becerilerini yaş ve gelişim düzeyine uygun olarak geliştirecek.
Çocuğun konuşma düzeyini belirlemek için bir gün boyunca çocuğun her söylediğini yazarak dil örneği oluşturulabilir.Sayfayı üçe bölüp sağdaki sütuna çocuğun
her söylediği soldaki sütuna çocuğun konuşmadan hemen önce kendi söylediklerimizi ortadaki sütuna o anki durumu yazabiliriz. Söylediği sözcük miktarı çok az ise iletişimsel sesler,işaretler…v.b de not edilebilir.Bu kayıtlar çocuğun neden konuştuğunu ne hakkında konuştuğunu ve hangi dil bilgisi kurallarını kullandığı konusunda bizi aydınlatacaktır.
Dil Becerileri Öğretilirken
*Çocuğun kullandığı araçları ve yaptığı eylemleri anlatarak,çocuğun ne yapıyor olduğu hakkında konuşulmalı.
*Uygun sözcükler ve cümlecikler açıkça,basitçe ve söyleme amacı vurgulanarak söylenmeli.
*Sözel ve sözel olmayan ilişkide karşılıklı sıra alınmalı.
*Tepki vermesi beklenmeli ve tepki verinceye kadar duraklanmalı.
*Çocuğun seslerinden,jestlerinden ve sözcüklerinden başlanmalı.Aşamalı olarak ilerlenmeli.
*Çocuğun ilgileri çok iyi belirlenmeli.
*Çocuğun jestlerine,seslerine,sözcük ve cümlelerine onu dinlediğimizi belli eder doğal tepkiler vermeli.
Çocuk, var olan konuşma becerilerini gün boyunca kullanabilmesine yönelik bir ortamda bulunmalıdır.Cevap vermese de sürekli onunla onun anlayacağı yalın bir dille konuşulmalıdır.Günlük yaşantısında var olan nesneler,konular seçilmelidir.
VI. DİL ÖĞRETİMİNİN ALTIN KURALLARI
*Çocuktan tepki bekleyin
*Ne ile ilgileniyorsa onun hakkında konuşun
*Hareketli bir çocuğun dikkatini yoğunlaştırması için,kısa süreli ve çok çeşitli çalışmalar yapın
*Doğal ve sohbetin bir parçası olarak ödüller kullanın
*Cevap vermesi için zaman verin
*Dinleyin
*Bekleyin
*Planlanmış etkinlikler yoluyla çocuğun dikkatini,belli amaçlar üzerinde yoğunlaştırılmasını sağlayın.
