Dikkat eksikliği – hiperaktivite bozukluğu (DEHB), okul öncesi ve okul dönemi çocuklarda kendini gösteren bir bozukluktur. Çocuğun davranışlarını kontrol etmesinde ve dikkatini vermesinde sorun vardır. Dikkat eksikliği (hiperaktivite bozukluğu) ilk kez 1845 yılında Dr. Henrich Hoffman adlı bir hekim tarafından tanımlanmıştır.
Bu çocuklar, yerinde duramayan, hayallere dalan, düşünmeden davranan, dalgın, unutkan ve benzeri davranışlar sergiler. Bu tür davranışlar genellikle çocuklarda görülen bir durum olduğu için, öyle her çocukta hiperaktivite bozukluğu var denilemez. Bu durumun tanısı deneyimli ve uzman bir psikiyatrist tarafından konulur.
Dikkat eksikliği % 4-8 oranında görülen bir durumdur. Yani 25-30 kişilik bir sınıfta en az 2 çocukta dikkat eksikliği gözlenmektedir. Hiperaktivite bozukluğu son yıllarda tanınmaya başlanmış olsa da, uzun yıllardır bilinmekte ve her yıl bu durum hakkında araştırmalar yapılmaktadır.
DİKKAT EKSİKLİĞİ – HİPERAKTİVİTE NEDEN OLUR?
Dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu nedenleri arasında beynin kimyasal yapısındaki sorunların üzerinde duran araştırma sonuçları vardır. Beyinde mesajların iletimini sağlayan dopamin, serotonin, norepinefrin gibi maddeler ile ilgili araştırmalar halen devam etmektedir.
Ayrıca yakın zamanda yapılan araştırmalarda DEHB’li çocukların beyin hacimlerinin diğer çocuklara göre % 5 daha küçük olduğu ortaya koyulmuştur. Bu çocukların bazılarının beyin hacmi ergenlik döneminde diğer çocuklar ile aynı seviyeye ulaşabilmektedir.
Dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu teşhisi konulan çocukların birinci dereceden akrabalarının % 25’inde de aynı problemler görüldüğü saptanmıştır. Bu tespit sonucuna göre de, genetik faktörler önemlidir.
Bunların dışında bazı çevresel faktörler de dikkat eksikliği – hiperaktivite bozukluğunun ortaya çıkmasında etkilidir. Dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu nedenleri hamilelik dönemi ve doğum sırası ve sonrası şeklinde iki ana gruba ayrılır.
Hamilelik dönemi hiperaktivite bozukluğu nedenleri : Hamilelik döneminde sigara, alkol kullanımı, kötü beslenme, kimyasal zehirlere maruz kalma, çoğul gebelik ve ilaç kullanımı gibi faktörler DEHB’ye neden olabilmektedir.
Doğum sırası ve doğum sonrası hiperaktivite bozukluğu nedenleri : Doğum sırasında zor doğum, doğum sırasında ya da sonrasında yaşanan sağlık sorunları, erken doğum, eksik kiloda doğmak, merkezi sinir sistemi enfeksiyonları, demir eksikliği ve kimyasal zehirler (kurşun gibi) faktörler dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluklarına yol açabilir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ – HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ
Hiperaktivite bozukluğu belirtileri : Yerinde duramama, oturması gerektiği halde oturamama, sessiz sakin oynamayı başaramama, yerli yersiz koşmalar ve tırmanmalar, çok fazla konuşma, bir soru sorulduğunda soru bitmeden hemen cevap verme, sürekli bir şeyler ile uğraşma, sırasını beklemede güçlük çekme, olaylara veya konuşmalara müdahale etme gibi belirtiler hiperaktivite bozukluğunda görülen belirtilerdir.Belirtilere bakıldığında dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu birçok çocukta normalde de görülebilen belirtileri içerir. Fakat durumun tanısı konulurken bunların sayısı, süresi ve bu durumun çocuk üzerindeki olumsuz etkileri önemlidir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri iki grupta değerlendirilir.
Dikkat eksikliği belirtileri : Yönergeleri başından sonuna kadar takip edememe, yaptıkları işlerde, oynadıkları oyunlarda odaklanma sorunu yaşama, evde ya da okulda yapacakları işler veya aktiviteler için gerekli malzemeleri kaybetme, aile büyükleri ya da öğretmenleri konuşurken dinlemiyormuş gibi görünme, detayları gözden kaçırma, düzensiz görünme, uzun süre zihinsel uğraş gerektiren işleri yapmakta zorlanma ve bu işlerden kaçınma, unutkanlık, ilgisinin sürekli başka taraflara kayması gibi belirtiler de dikkat eksikliği belirtileridir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ – HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU TEŞHİSİ
Dikkat yetersizliği ve hiperaktivite bozukluğunu tespit etmek için duyulardan başlamak gerekir. Çocuğun duyularını yeterince kullanıp kullanmadığını anlamak önemlidir. Çocukta eksik olan algılar alanında mı, beyindeki yorum alanında mı, çocuğun içgüdüsel yönlendirmesi alanında mı, motor fonksiyon alanında mı diye birtakım nörolojik ve nöro-psikiyatrik testler uygulayarak bu durumun saptanması gerekir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu testleri denildiğinde sadece testlerin sonucu değil, değerlendirmeyi yapan çok iyi bir nöro-psikiyatri uzmanı olması da önemlidir.
