Obsesif Kompulsif Bozukluk Nedir?
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) mantıksız düşüncelerin ve korkuların (takıntılar) insanı sürekli tekrar eden davranışlar sergilemesine zorlayan psikolojik bir hastalıktır. OKB ile takıntılarınızın mantıksız olduğunun farkına varamayabilirsiniz ve bu takıntıları önemsememeye ya da bırakmaya çalışabilirsiniz. Fakat bu sadece sıkıntılarınızı ve kaygılarınızı artırır. Rahatsız edici düşünceleri önemsememeye ya da bu düşüncelerden kurtulmaya çalışırken yeni düşünceler ve zorlamalar daha öncekileri takip eder böylece içinden çıkılmaz bir döngüye girilir.
Obsesyon (Takıntı) Belirtileri
OKB takıntıları sıkıntı ve kaygıya neden olan tekrar eden, sürekli ve istenmeyen zorlamalar ya da imgelerdir.
Obsesyonlar genel olarak şunlardır:
- Kirlenme ya da kir korkusu
- Eşyaları sıralama ve simetrik yapma
- Kendine ya da başkasına zarar veren agresif ya da korkutucu düşünceler
- Agresifliği, seksüel ya da dini konuları da içeren istenmeyen düşünceler
Obsesyon işaretleri ve semptomlardan bazıları şunlardır:
- Elleri titreterek ya da diğer kişilerin dokunduğu şeylere dokunarak ortaya çıkan kirlenme korkusu
- Kapıyı kilitleyip kilitlemediği ya da ütünün fişini çekip çekmediği konusunda şüphelenmeler
- Eşyalar düzgün bir şekilde sıralanmadığında strese girme
- Kendine ya da başkasına zarar verme kanısı
- Müstehcen düşüncelerle yaygara çıkarma ve uygunsuz davranışlar
- Elleri titretme gibi obsesif davranışlardan kaçınmaya çalışma
- Zihinde hoşa gitmeyecek seksüel imgeler canlandırma
Takıntı Semptomları
OKB semptomları yapmak zorunda hissettiğiniz tekrarlı davranışlardır. Bu tekrarlı davranışlar kaygı kaynaklı obsesyonları engellemeye veya azaltmaya ya da kötü olacağı düşünülen bir şeyi önlemeye yöneliktir. Fakat bunlar kaygılardan sadece geçici olarak kurtulmaya yarar.
Obsesyonlarla beraber ortaya çıkan bazı yaygın takıntılar şunlardır:
- El yıkama ya da temizleme
- Sayma
- Kontrol etme
- İçini rahatlatma isteği
- Düzenlilik
Takıntı işaretlerinin ve semptomlarının bazı örnekleri şunlardır:
- Cilt tahriş oluncaya kadar elleri yıkamak
- Kapıların kilitli olup olmadığını sürekli kontrol etmek
- Isıtıcının fişinin çekilip çekilmediğini sürekli kontrol etmek
- Belirli nesneleri sürekli saymak
- Bir duayı, kelimeyi ya da cümleyi sessizce tekrar etmek
- Konserveleri sürekli aynı hizada olması için dizmek
Obsesif Kompulsif Bozukluğun Nedenleri
Obsesif kompulsif bozukluğun nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Fakat temel teoriler şunlardır:
Biyoloji
OKB vücudunuzun doğal kimyasında ya da beyin fonksiyonlarında görülen değişikliklerin bir sonucu olabilir. OKB’nin genetik bir bileşeni de olabilir fakat bu spesifik genler henüz aydınlatılamamıştır.
Çevre
Enfeksiyonlar gibi bazı çevresel faktörler OKB’nin tetikleyicisi olabilir fakat bu konuda da daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Risk Faktörleri
Obsesif kompulsif bozukluk riskini artırabilecek ya da tetikleyebilecek faktörler şunlardır:
Aile Geçmişi
Obsesif kompulsif bozukluğu olan ebeveynler ya da aile üyeleri varsa hastalığa yakalanma riski artabilir.
Stresli Yaşam Koşulları
Travmatik bir olay yaşadıysanız ya da çok fazla stresli olaylara maruz kaldıysanız risk artabilir. Bu olaylar ani ve anlamsız düşünceleri, ritüelleri ve duyguları tetikleyebilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluğu Tedavisi
OKB tedavisi tamamen bir iyileşmeyle sonuçlanmayabilir, fakat belirtileri en aza indirgeyerek hastalığın günlük yaşantınızı kontrol altına almasını engelleyebilirsiniz. Bazı insanlar hayat boyu tedavi altında olabilir.
OKB’nin 2 temel tedavisi psikoterapi ve ilaç tedavisidir. Çoğu zaman tedavi bu iki yöntemin birleşmesiyle devam eder.
Psikoterapi
Maruz Bırakma Terapisi adında bir terapi en etkili tedavi yöntemidir. Bu terapide hasta korkulan bir objeye ya da kirlenme gibi takıntıya kademeli olarak maruz bırakılarak kaygılarla sağlıklı bir şekilde mücadele etmesini öğrenir. Maruz bırakma terapisi efor ve pratik gerektirir fakat takıntılarınızla mücadele etmeyi öğrendiğiniz an daha iyi bir yaşam kalitesine kavuşabilirsiniz.
İlaç Tedavisi
Bazı psikiyatrik ilaçlar takıntıları ve OKB’yi kontrol etmenizi sağlar. Genellikle ilk aşamada antidepresanlar kullanılır.
İlk aşamada birçok ilaç kullanmak yerine semptomlara iyi geldiği tespit edilen bir ilaçla tedaviye başlanır. İlacın faydalı olması ve semptomlara iyi gelmesi haftalar alabilir. Doktorunuz ayrıca antidepresanlar ve antipsikotik ilaçları kombine ederek semptomları kontrol etmede daha etkili bir yöntem bulabilir.
Burada önemli olan nokta doktorla görüşmeden hatta iyileşme hissedilse bile ilaçları bırakmamaktır. Çünkü ilaçları bırakmak OKB semptomlarını tekrarlatabilir. Antidepresanlar bazen fiziksel bağımlılık da yapabilir.
İlaçların Yan Etkileri
Tüm psikiyatrik ilaçların bazı yan etkileri de vardır. Bazıları şunlardır:
- Mide rahatsızlığı, uyku bozukluğu, terleme ve seksüel aktivitelere ilginin azalması.
- Bazı durumlarda özellikle ilaçları kullanmaya başladıktan sonraki ilk haftalarda çocuklar, ergenler ya da 25 yaş altı bazı gençlerde intihar düşüncesinin artmasına neden olabilir.
- Bazı ilaçlar diğer ilaçlarla, yiyeceklerle, alkolle ya da diğer maddelerle etkileşime girerek tehlikeli olabilir.
Bu tür yan etkilerle karşılaşılırsa mutlaka doktor yardımı alınmalıdır.
