Kişinin kendi kendine yaptığı olumsuz içerikli konuşmalar, zaman geçtikçe otomatikleşir ve olumlu bir içerik ile kolayca yer değiştirilemez.
Stres düzeyinizi azaltmak istiyorsanız, bu olumsuz düşüncelerin farkına varmalısınız.
Kendinizi hangi durumlarda ve ne kadar eleştirirsiniz? Kendinize sık sık kızar mısınız?
Bu olumsuz konuşmalar en temeline indirgendiğinde, kişinin yaşamı sırasında şu ya da bu nedenle çarpıttığı bazı temel tutum ya da inançlara kadar gidebilir.
Bu yazıda, en sık rastlanan olumsuz tutumlardan 10 tanesini bulacaksınız. Okuduktan sonra, bu tutumlardan herhangi birinin, stres karşısında sizin gösterdiğiniz tepkilere benzeyip benzemediğine ya da size uygun olup olmadığına bakın.
Siz hangisini daha sık kullanıyorsunuz?
1.”Ya hep ya hiç” tarzı düşünme
Bu şekilde düşünüyorsanız her şeyi siyah ya da beyaz kategorileri içinde değerlendiriyorsunuz demektir.
“İnsan bir işi en iyi şekilde yapmayacaksa başlamasın daha iyi.”
2. Aşırı genelleme
Tek bir olumsuz olaydan hareketle, ardından gelen her şeyi bir yenilgi gibi değerlendirmek, aşırı genelleyici bir yaklaşımdır.
“Eyvah işe geç kaldım. Zaten hangi işi doğru dürüst yapabiliyorum ki.”
3. Zihinsel Süzgeç
Bu tür zihinsel çarpıtmalarda, yalnızca olumsuz ayrıntılar alınır. Böylece gerçeğin tümü olumsuzlaştırılır.
“Bu hafta sonu sınav var. Ailemin yanına gidemeyeceğim. Zaten çalışamıyorum. Bütün aksilikler de beni buluyor.”
4. Olumluyu geçersiz kılmak
Şu ya da bu nedenle olumlu olayların dikkate alınmaması anlamına gelir.
“Evet bu başarıyı elde ettim ama bu benimle ilgili değil. Arkadaşım yardım etmeseydi asla başaramazdım. Bu arkadaşımın başarısı benim değil.”
5. Hemen bir sonuca varmak
Bu yaklaşımda, elinizde düşüncenizi destekleyecek kesin kanıtlarınız olmadığı halde hemen olumsuz yorumlar yaparsınız.
“Annemler bu hafta telefon etmediler. Kesin evde bir aksilik oldu.”
6. Aşırı büyütme ya da aşırı küçültme
Bazı olayların önemini gereksiz bir biçimde abartmak ve diğerlerini önemsiz kılmak sıklıkla yapılan başka bir zihinsel çarpıtmadır.
“Benim bu hatayı yapmaya hakkım yok. Evet o da benzer bir hata yaptı ama onun geçerli bir nedeni vardı.”
7. Duygusal mantık yürütme
O sırada yaşadığınız olumsuz duygularınıza bakarak, gerçeğin bu duygularda yansıtıldığı gibi olduğuna karar vermek, duygulardan hareket ederek gerçeği tanımlamak.
“Böyle hissettiğime göre bu böyle olmalı.”
8. “meli” “malı” cümleler kurma
“Beni sevmeleri için onlara yardım etmeliyim.”
9. Etiketleme ve yanlış etiketleme
Etiketleme aşırı genellemenin en uç noktasıdır.
“İşte yine bir şeyi yanlış yaptım. Ne kadar beceriksiz, zavallı biriyim.”
10. Kişiselleştirme
Herhangi bir olaydan sorumlu olmasanız bile, bu olayın nedenini kendinizmişsiniz gibi görmek.
“Annemin bu hastalığı benim ona yaşattıklarım yüzünden.”
İnsan isterse herhangi bir stresli durum sırasında kendine söylediği bu olumsuz sözler yerine olumlularını koyarak ki bunlara “başa çıkma cümleleri” adı verilir, dikkatini daha etkili bir problem çözme seçeneğine doğru yönlendirir ve stresini azaltabilir.
Bunu yardım almadan başaramayacağınızı düşünüyorsanız en kısa sürede bir uzmandan yardım talep edebilirsiniz. Kaynak: Şahin, N. (1998). Stresle Başa Çıkma. Türk Psikologlar Derneği Yayınları.Ankara.
