Çocuklarda Uyaran Eksikliği Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Bir bebek dünyaya geldikten sonra sadece fizyolojik olarak değil zihinsel olarak da bakıma muhtaçtır. Fizyolojik olarak elbette beslenme olmazsa olmadır fakat dünyaya yeni gözlerini açan çocuğun bağlam içerisinde gelişmesi gerekir. Bu nedenle de etkileşime gireceği bir çevreye girmeye ihtiyacı vardır.

Etkileşime girdiği bu çevreden aldığı uyaranlarla kendisini geliştirir ve bu gelişimi sağlıklı bir şekilde devam ettirebilir. Çevre içerisinde oynadığı oyunlar, konuştuğu kişiler, dokunduğu her aktivite ona bir uyaran sunmaktadır.

Uyaran Eksikliği Nedir?

Uyaran eksikliği, çocuğun yaşına ve gelişim çağına uygun olarak maruz kalması gereken yukarıda anlatılan çevresel faktörlerin yeterli düzeyde sunulamaması sonucu sosyal becerilerinin gelişmemesi olarak ifade edilebilir. Yaşantı eksikliği ya da sosyal uyaran eksikliği olarak da adlandırılan bu durum çocuklarda iletişim sorunları görünmesine neden olmaktadır.

Çocuklarda Uyaran Eksikliği Nedir?

Çocuklarda uyaran eksikliği, özellikle 0-3 yaş döneminde çocuğun çevresel uyaranlara oldukça az kalması sonucunda sosyal becerilerinin gelişmemesi ya da oldukça az gelişmesi olarak ifade edilmektedir. Çünkü çocuklar çevresinden maruz kaldığı her şeyle gelişir. Bunlara genel olarak uyaran denilmektedir. Bir hareket, görüntü, ses, şekil, sosyal ortam ya da anne ve babasıyla geçirdiği zaman çocuk için bir uyarandır. Bu uyaranlar olmadığı takdirde ise çocuk beyindeki nöral aktivite bölümünü geliştiremez ve bazı sorunlarla karşılaşır.

Uyaran Eksikliği Belirtileri

Uyaran eksikliği yaşayan çocuklarda iletişim sorunları görülmektedir. Sosyal adaptasyon zorluğu çeken bu çocuklarda konuşma problemleri, konuşma gecikmesi görülür. Diğer belirtiler ise;

• Sosyal adaptasyon ve yaşıtlarıyla iletişime geçme zorluğu,
• Konuşma problemleri,
• Göz temasını kendi arzu ettiği zamanda kurma,
• Anlama problemi, hatta bazen anlayamama,
• Öfke problemi,
• Komutları gerçekleştirememe,
• İşaret etme eksikliği,
• Sürekli televizyon izleme eğilimi ya da telefon oynama.

Uyaran Eksikliğinde Neler Yapılabilir?

Uyaran eksikliği, temel olarak çevresel uyaranlara az kalınması sebebiyle ortaya çıkan bir durumdur. Bu sebeple Anne ve babalar bu dönemde çocuğunu oldukça fazla uyarana maruz bırakmalıdır. Bu sayede çocuk eksik kaldığı uyaranı telafi edebilir. Bunun için de çocuğun telefon ya da telefondan uzak tutulması gerekir. Çocuğun bu gibi cihazlardan uzak tutulması onu sosyalleşmeye zorlayacağı için oldukça önemlidir.

Çocuğun bu dönemde sık sık dışarıda zaman geçirmesi, bol bol hareket etmesi ve anne/babayla yoğun zaman geçirmesi gereklidir. Asıl amaç çocuğun bu dönemde sosyal becerilerini kazandırmak olmalıdır.

Uyaran Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Uyaran eksikliği yaşayan çocuklarda ilk olarak eksikliğin erken tespit edilmesi ve ailenin bu konuda eğitilmesi bu dönemi atlatmada iyi gelen unsurlardandır. Uzman önerilerine göre çocukla iletişim kurulması, ilgilenilmesi, oyun oynaması uyaran eksikliğine iyi gelir.

Uyaran eksikliğine iyi gelen davranışlardan bazıları şunlardır:

• Erken tespit etme,
• Aile eğitimi ve bilinçlendirme,
• Ailenin tedavi sürecinde etkin rol olması,
• Çocukla vakit geçirmek ve oyunlar oynamak,
• Çocuğu Dijital ortamdan uzaklaştırmak,
• Çocuğa bu süreçte destek olmak,
• Çocuğu sosyalleştirmek.

Uyaran Eksikliğine Ne İyi Gelmez?

Bu dönemde çocukla ilgilenmemek, zaman ayırmamak uyaran eksikliğini daha da kötü bir yola götürebilir. Bunun yanında uzun süre çocuğun televizyon ve telefonda vakit geçirmesi de uyaran eksikliğine iyi gelmez.

Uyaran eksikliğine iyi gelmeyen davranışlardan bazıları şunlardır:

• Uzun süre tablet/telefon kullanımı,
• Televizyon başında geçirilen sürenin fazla olması,
• Fazla korumacı olarak çocuğa sorumluluk vermemek,
• Çocukla iletişime geçmeme,
• Çocuğu yalnızlaştırma,
• Tanıyı geciktirmek.

Uyaran Eksikliği Otizmle Karıştırılabilir.

Bu iki başlık aslında görülen belirtiler nedeniyle sık sık karıştırılabilmektedir. Bu sebeple başlangıçta bu iki kavramın ayrımının doğru yapılması gerekmektedir.

Otizm ve Uyaran Eksikliği Farkı Nedir?

Otizm ve uyaran eksikliği farkı temelde, otizmin bireye konulan bir tanı, uyaran eksikliğinin ise bir sebep/neden olmasıdır. Anlatılmak istenen şey uyaran eksikliği diye bir tanının olmamasıdır. Buna karşın otizm semptomlarının uyaran eksikliği nedeniyle ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bazı durumlarda ise otizm doğuştan oluşan ancak uyaran eksikliği ise doğumdan sonra eksik yapılan davranışlar sonucu ortaya çıkan bir neden olduğudur. Diğer farklar ise;

• Otizmde düzensiz şekilde etkileşimden koparan ritüel davranışlar vardır. Uyaran eksikliğinde ise uyarıcı davranışlar amaçsız değildir.
• Otizmde çevreyle etkileşim yoktur. Uyaran eksikliğinde ise çevreyle etkileşim azalmıştır.
• Otizmde isme yönelme nadirdir. Uyaran eksiliğinde ise ismi söylendiğinde yönelme ya da tepki vardır.

Uyaran eksikliği tedavisinde ilk yapılan şey çocuğun eksik olan becerilerinin saptanması ve bunlara yönelik eğitimler verilmesidir. Normal gelişime göre geri kaldığı; alıcı dil, ifade edici dil, sosyal adaptasyon yeteneği, normal gelişim basamakları, motor becerileri, iletişim becerisi gibi alanlarda aileye eğitim verilir.

Uyaran Eksikliği Ne Kadar Sürede Düzelir ve Nasıl Giderilir?

Aile eğitimi uyaran eksikliğinde önemli bir yere sahiptir. Ailenin eğitimi ve uzmanın öngörüleriyle çocuk tedavide daha hızlı ilerleme sağlar. Çocuğun tablette ve televizyonda geçirdiği süre kısıtlanmalıdır. Bunun yerine çocuk aile ve arkadaşlarıyla sosyalleşmeli ve sosyalleşeceği alanlarda bulunmalıdır.

Bir diğer yol ise oyun terapisidir. Oyun terapisi sayesinde çocukla oyun oynamak tedavide oldukça yarar sağlar.

Uyaran Eksikliği İçin Oyunlar

Uyaran eksikliğinde tercih edilmesi gereken oyunlar daha çok teknolojiden uzak olunması gereken oyunlardır. Bu sayede çocuklarla hem ailecek hem de başka yaşıtlarıyla bolca uyarana maruz kalınan grup oyunlarıdır. Genel itibariyle seçilecek oyunlar çocuğu teknolojiden uzak tutan ve zekasını, uyaranlara karşı tepkisini harekete geçirici oyunlar olmalıdır.

Uyaran Eksikliği İçin Oyuncaklar

Oyunlarda bahsedildiği gibi çocuğa alınacak oyuncaklarında daha çok zekasını harekete geçirici, tek başına oynamaktan çok bir arkadaşa ihtiyaç duyacağı oyuncaklar seçilmelidir. Bu sayede çocuk yalnız kalmayacak ve oyuncaklar sayesinde de uyarılmaya devam edecektir.

Uyaran Eksikliği Nedenleri Nelerdir?

1- Yoğun Televizyon ve Telefon:

Çocukların gelişme çağındayken yoğun telefon ve televizyon kullanması oldukça sakıncalıdır. Dışarıda ki dünya da oldukça fazla uyarana ve farklı kişilerle iletişime girmesi çocuğun uyarılmasında en doğru yoldur.

2- Ebeveynlerle Kopuk İletişim:

Çocuk gelişim döneminde en önemli iletişimi aslında ebeveynleriyle kurar. Bu dönemde çocukla iyi iletişim kuramamak onun temel sosyalleşme güdüsünü zayıflatabilir. Çünkü çocuk asıl sosyalleşme gücünü ebeveynlerinden almaktadır.

3- Duygusal Olarak Desteklenmemek:

Çocuğun bu dönemde sosyalleşmesini, yaramaz olmasını desteklememek, ona bu dönemde duygusal olarak yakın olmamak çocuğu yalnızlaştıracak ve yapacağı bazı şeylerde özdenetime neden olacaktır. Bu durumda uyaranların azalmasına ve uyaran eksikliğine neden olabilir.

4- Duyusal Uyarımların Bozukluğu:

Gelişim dönemindeki çocuğa doğru duygusal uyarımlar verilmediği takdirde bu adlığı olumsuz uyarımlar aslında çocuğu daha içine kapanık bir hale sürükleyebilir. Duygusal olarak uyarım sağlanırken aslında doğru duygusal uyarımı sağlamakta önemlidir.

Uyaran Eksikliği Teşhisi

Uyaran eksikliğinin teşhisi için temelde yapılması gereken ilk şey çocuğun hikayesinin doğru olarak anlaşılmasıdır. Bu sebeple ilk olarak aileden çocuğun hikayesi alınır. Aile çocuğun şikayetlerini uzmanla paylaşarak, geçmişte ne yaşadığı, daha önce tanı konulup konulmadığını uzman bilmelidir.

Konuşma geriliği, iletişim kurmama gibi problemler yaşayan çocuk için uzmana başvurulduğunda uzman, çocuğu gözlemler. Çocuktaki belirti ve bulguları değerlendirir. Çocuğun gelişimini değerlendiren ölçek ve testlere başvurur. Çocuğun yaşına/ ihtiyacına göre gelişimsel tarama testleri uygulanır. Psiko- sosyal değerlendirme yapılır. Bilişsel işlevler değerlendirilir.  Alıcı dil, ifade edici dil, sosyal beceriler, komutlara uyabilme, taklit yeteneği, iletişim becerisi gibi parametreler değerlendirilir. 

Uyaran Eksikliği Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Uyaran eksikliği hastalığı nedir?

Uyaran eksikliği, çocuğun yaşına ve gelişim çağına uygun olarak maruz kalması gereken yukarıda anlatılan çevresel faktörlerin yeterli düzeyde sunulamaması sonucu sosyal becerilerinin gelişmemesi olarak ifade edilebilir.

Uyaran eksikliği geçer mi?

Erken teşhis ve doğru tedavi süreciyle uyaran eksikliği tedavisi olan bir durumdur. Bu durumun süresi ailenin ve çocuğun çabasına bağlı olarak değişmektedir. Uzmanın yeterlilik durumu da diğer bir faktördür.

Uyaran eksikliği nasıl düzelir?

Uyaran eksikliği temel olarak uzman tarafında belirlenen yollarla, ailenin de çabasıyla çocuğun eksik kaldığı uyaranları geri kazandırarak ve temelde çocuğun sosyalleşmesi sağlanarak eksik kalan sosyal motor becerilerinin geri kazandırılmasıyla mümkündür.

Uyaran eksikliği otizm mi?

Uyaran eksikliği ve otizm belirtileri aynı olmasına rağmen farklı iki kavramdır. Kısaca otizm bir tanı, uyaran eksikliği ise bir nedendir.

Uyaran eksikliğine ne iyi gelir?

Uyaran eksikliği yaşayan çocuklarda ilk olarak eksikliğin erken tespit edilmesi ve ailenin bu konuda eğitilmesi bu dönemi atlatmada iyi gelen unsurlardandır. Uzman önerilerine göre çocukla iletişim kurulması, ilgilenilmesi, oyun oynaması uyaran eksikliğine iyi gelir